Computermuseum: Rekenlat

De Rekenlat

Werkingsprincipe

Rekenlatten bestaan in verscheidene vormen, types en afmetingen. Het klassieke type bestaat uit drie linialen, waarvan de onderste en de bovenste onwrikbaar met mekaar zijn verbonden, zodat de middelste liniaal er kan tussen bewegen. Over het geheel kan een loper (cursor) verschoven worden.

Rekenlat voorzijde:

Rekenlat achterzijde:

Twee langs mekaar glijdende linialen met een identieke lineaire schaalverdeling laten toe twee getallen op te tellen en af te trekken. Indien de schaalverdeling logaritmisch is, kunnen op gelijkaardige wijze vermenigvuldigingen en delingen uitgevoerd worden, gebruik makend van de regel dat de logaritme van een produkt de som van de logaritmen is. Op dit principe is de werking van de rekenlat gebaseerd. Volgende figuur illustreert de vermenigvuldiging 2 x 3.

De nauwkeurigheid is echter nogal beperkt. Met een rekenlat van 30 cm lengte kan een ervaren gebruiker drie juist beduidende cijfers aflezen, wat voor vele ingenieurstoepassingen voldoende is.

Dank zij de bijkomende schaalverdelingen op de rekenlat kunnen een aantal andere bewerkingen uitgevoerd worden, zoals het berekenen van kwadraten, derde machten, vierkantswortels, derde-machtswortels, trigonometrische functies, logaritmen, exponentiële functies enz. Hiervoor is de loper een nuttig onderdeel.

Geschiedenis

In 1620 voerde Edmund Gunter rekenkundige vermenigvuldigingen en delingen uit door met een passer afstanden op een logaritmische schaal op te tellen en af te trekken. Enkele jaren later verbeterde William Oughtred deze werkwijze door twee logaritmische schalen naast en ten opzichte van mekaar te verschuiven. Hij construeerde eveneens een cirkelvormige rekenlat, die nog handiger in gebruik was. Later zijn ook cilindervormige rekenlatten geconstrueerd. In 1850 werd door Amedee Mannheim de cursor of loper toegevoegd. Ook schaalverdelingen voor het berekenen van elementaire functies werden aangebracht.

Ofschoon reeds vanaf de 17-de eeuw primitieve mechanische rekenmachines ontworpen en geconstrueerd werden:

is de rekenlat in de 19-de eeuw en ruim tot het midden van de 20-ste eeuw het rekeninstrument bij uitstek geweest van de ingenieur.

Heden ten dage is zij nog slechts een object voor verzamelaars. De Oughtred Society, een wereldwijde vereniging van rekenfanaten werd in 1993 opgericht. The Slide Rule Home Page geeft hierover meer informatie.

Copyright ©2015, Katholieke Universiteit Leuven, Departement Computerwetenschappen Reacties naar: Conservator URL van deze pagina: http://museum.cs.kuleuven.be/prehist/rekenlat.html : Click here to print this page